Poniżej przedstawiamy wykład wygłoszony przez Harrego Cleavera na konferencji poświęconej Piotrowi Kropotkinowi zorganizowanej przez Rosyjską Akademię Nauk w 150 rocznicę jego urodzin, odbytej w Moskwie, Petersburgu i Dimitrowie w dniach 8-14 grudnia 1992 („Kropotkin, Self-valorization and the Crisis of Marxism”, w: Anarchist Studies, 24 luty, 1993). Artykuł umieszczamy na naszych stronach w związku z cyklem „Wprowadzenie do anarchizmu” i prezentacją dotyczącą „Pomocy wzajemnej”, a wcześniej „Państwa”. Zapisy obu znajdziecie na naszym FB. cle Warto też zwrócić uwagę, iż Cleaver stara się nie tylko „odświeżyć” teoretyczny dorobek Piotra Kropotkina, ale także jego wystąpienie miało miejsce w ważnym kontekście historycznym – transformacji ustrojowej w Rosji i krajach „bloku wschodniego”, która zaszła na początku lat 90. Zmienione warunki funkcjonowania życia gospodarczego i politycznego stawiały nowe zadania przed ruchem wolnościowym i zmuszały go do – o czym mówił Cleaver – przeformułowania swoich strategii działania. Polecamy również zapis spotkania otwartego seminarium „Wprowadzenie do marksizmu autonomistycznego” z dnia 12 grudnia 2022 roku dostępny na YouTube.

"Najpiękniejsze kwiaty wyrastają z bagna" - powiada przysłowie ludowe. Trudno chcieć uogólniać tę prawdę, ale w każdym razie życie Piotra Kropotkina w zupełności ją potwierdza. Nie można bowiem wyobrazić sobie środowiska bardziej niepomyślnego dla pojawienia się wyższych cech człowieczeństwa, niż to, z którego on wyszedł. Mroczne dla Rosji czasy panowania Mikołaja, z okrutną samowolą pańszczyźnianą. Otoczenie bogatej szlachty, stanowiącej bezwzględnie o losie swych poddanych, a równocześnie trzymającej się z lokajską uniżonością klamki dworu cesarskiego w wyczekiwaniu łask dla siebie. Z tego właśnie środowiska wyszedł, porwany prądem nowych idei, wielki bojownik o najwyższe ideały ludzkości, o sprawiedliwość i wolności, o zniesienie nie tylko wyzysku, ale i panowania człowieka nad człowiekiem. Postulaty powyższe sformułowali już wielcy poprzednicy Kropotkina: Wiliam Goodwin w Anglii i Piere J. Proudhon we Francji. Historia płata czasem figle. Zbuntowany potomek rodu uprzywilejowanych wywarł i wywiera przepotężny wpływ już na kolejne pokolenia socjalistów wszystkich odcieni, nie wyłączając tych, którzy stoją na biegunowo różnym stanowisku teoretycznym. Książki i broszury Kropotkina są ciągle tłumaczone na wszystkie języki i wydawane bez końca w nowych wydaniach. Tajemnica tego wielkiego wpływu pochodzi nie tylko z bezsprzecznej wartości prac Kropotkina z punktu widzenia naukowego, ale przede wszystkim wynika z wielkiej wartości moralnej, jaką przedstawia całe jego życie. Kropotkin potrafił dokonać rzeczy najtrudniejszej: zharmonizować w wysokim stopniu czyny swego życia z wyznawanymi poglądami, w czym przerósł o głowę drugiego genialnego myśliciela i pisarza rosyjskiego Lwa Tołstoja, który przez całe życie znajdował się w ciężkiej rozterce z samym sobą. Według słów znakomitego pisarza francuskiego Romain Rollanda: "Kropotkin był tym, o czym Tołstoj bezustannie pisał". Właśnie skutkiem tego koleje życia i prace Kropotkina są ze sobą tak ściśle zespolone, iż narzuca się konieczność studiowania ich równolegle, a przynajmniej zapoznania się z punktami zwrotnymi jego życia. (Maria Orsetti)