Centro Studi Libertari G. Pinelli
Włoskie Centrum studiów wolnościowych im. G. Pinelliego, powstało 1976 roku, podczas międzynarodowych obchodów 100-lecia śmierci Michała Bakunina. Centrum na początku podjęło się dwóch głównych zadań: prowadzenia archiwum zachowującego pamięć ruchu anarchistycznego, oraz animacji wolnościowej kultury i badan nad nią. Te dwie tendencje istniały w CSL do 1986 roku, kiedy to rozdzielone zostały funkcje i dziś CSL funkcjonuje jako z jednej strony Archiwum G. Pinellego, a z drugiej Centrum Studiów Wolnościowych. Archiwum gromadzi ksiązki, czasopisma, rękopisy oraz materiały na innych nośnikach. Główny nacisk kładziony jest na publikacje włoskojęzyczne, ale na pólkach znajdują również miejsce wydawnictwa angielskie, francuskie, niemieckie, portugalskie i hiszpańskie. Archiwum stworzyło również kompletną bibliografię anarchistycznych wydawnictw włoskojęzycznych, a w swych zbiorach posiada pełne roczniki ważniejszych pism anarchistycznych od XIX wieku. W grudniu 2005 roku ukazał się 25 numer Biuletynu Archiwum, wspólnie z Centrum Studiów Wolnościowych wydawane są publikacje książkowe. Od 1978 roku Archiwum należy do FICEDL, Międzynarodowej Federacji Archiwów i Centrów Studiów Wolnościowych. Na stronie internetowej znaleźć można min. Biuletyny w wersji pdf, bibliografię włoskich wydawnictw anarchistycznych, ogólny opis zbiorów archiwum, brak jest katalogu on-line.
Adres: via Rovetta 27, 20127 Milano, Włochy
Instytut Historii Społecznej w Amsterdamie
Historia Instytutu sięga początku lat 20. XX wieku kiedy Nicolaas W. Posthumus, pionier nowoczesnej ekonomii otworzył Holenderskie Archiwum Historii Ekonomi. Od samego początku archiwum kolekcjonowało również dokumenty związane z holenderskim ruchem robotniczym. W latach 30. w związku z dojściem Hitlera do władzy i represjami skierowanymi wobec ruchu robotniczego w całej Europie, zagrożone zostały również zbierane z pieczołowitością archiwa organizacji robotniczych i rewolucyjnych. Holenderskie Archiwum Historii Ekonomi postanowiło pomóc w ratowaniu tych cennych dokumentów, przekształcając się 1935 roku w Instytut Historii Społecznej. Najważniejsze uratowane zbiory w tamtym okresie to: archiwum Marksa i Engelsa oraz dokumenty rosyjskiej Partii Socjalistów-Rewolucjonistów i Mienszewików. Tuż przed marszem Hitlera na Wiedeń, bibliotekarce Instytutu Annie Adama van Scheltema-Kleefstra, udało się przeszmuglować sporą część archiwum wybitnego historyka anarchizmu Maksa Nettlau, w tym wiele rękopisów i dokumentów Michała Bakunina. W 1939 roku, tydzień przed kapitulacją republikańskiej Hiszpanii, poprzez Pireneje dotarły do Instytutu archiwa Iberyjskiej Federacji Anarchistycznej (FAI) i Narodowej Konfederacji Pracy (CNT).
Po wkroczeniu armii niemieckiej do Holandii, część dokumentów została wywieziona do Niemiec, na szczęście nie zostały zniszczone i po wojnie większość z nich wróciła do Holandii.
Do dnia dzisiejszego Instytut zbiera i chroni od zniszczenia archiwa osób prywatnych oraz organizacji z krajów na całym świecie, min. ruchów lewicowych Ameryki łacińskiej, tureckich związków zawodowych, czy ruchu demokratycznego w Chinach.
Najbardziej prestiżową kolekcją pozostaje jednak archiwum Michała Bakunina. W 2001 roku Instytut wydał na płycie CD "Dzieła wszystkie" Bakunina.
W zbiorach Instytutu poza wymienionymi znajdują się również kolekcje holenderskiego anarchisty Domeli Nieuwenhuis (1846-1919), działacza pierwszej Międzynarodówki, anarchisty Jacquesa Gross (1855 - 1928), jednego z najbardziej znanych austriackich anarchistów Pierre Ramusa (1882 - 1942), niemieckiego działacza anarchistycznego Gustava Landauer (1870 - 1919), rosyjsko-amerykańskich anarchistów Alexandra Berkman (1870 - 1936) i Emmy Goldman (1869 - 1940), niemieckich anarchosyndykalistów Rudolfa Rocker (1873 - 1958) i Augustina Souchy (1892 - 1984), rosyjskich działaczy Senyi Fléchine (1894 - 1981), Mollie Steimer (1897 - 1980) i G.P. Maksimowa (1893 - 1950), włoskich anarchistów Ugo Fedeliego (1898 -1964) i Hugo Rollanda (1895 - 1977), redaktora anarchistycznego pisma "L'Humanite nouvelle" Augustina Hamon (1862 - 1945), brytyjskiego wydawnictwa "Freedom" oraz wiele pomniejszych zbiorów.
Adres: Cruquiusweg 31
1019 AT, Amsterdam
Holandia
The Labadie Collection
Część zbiorów specjalnych biblioteki Uniwersytetu Michigan w USA, zapoczątkowana w 1991 roku przez detroidskiego anarchistę Josepha Labadie. Początkowo Kolekcja obejmowała swym zakresem głównie anarchizm (do dziś jest to największa część archiwum), jednak z czasem zaczęto powiększać ją o materiały dotyczące szerszych grup protestu, zarówno lewicowych i prawicowych. Zawarta jest w niej tematyka dotycząca ruchu praw obywatelskich, ruchów socjalistycznych i komunistycznych, walk antykolonialnych i antyimperialnych, związków zawodowych, protestów studenckich itd. Do dziś uniwersyteckim bibliotekarzom udało się powiększyć kolekcje do 35 tys. książek, 8 tys. tytułów prasowych oraz 6 tys. jednostek innych materiałów (ulotki, broszury, znaczki itp.)
Adres: Special Collections Library, University of Michigan, Ann Arbor, Michigan 48109-1205
www.lib.umich.edu/spec-coll/labadie/
Centre international de recherches sur l'anarchisme (CIRA)
Międzynarodowe centrum badań nad anarchizmem, jest największą i najbardziej poważaną tego typu instytucją prowadzoną przez anarchistów. CIRA powstała w 1958 roku w szwajcarskiej Lozannie. W kręgu zainteresowań archiwizacyjnych i badawczych, leży filozofia i historia anarchizmu na całym świecie, we wszystkich językach. W kolekcji znajdują się książki, broszury, pisma, grafiki, fotografie, filmy i nagrania audio na wszelakich nośnikach. W ciągu kilkudziesięciu lat działalności dzięki CIRA, ukazało się kilkaset książek i opracowań, organizowane były sympozja, wykłady. Centrum współpracuje z wybitnymi historykami anarchizmu (blisko współpracował z CIRA min. niedawno zmarły Paul Avrich) oraz innymi tego typu instytucjami (min. z Instytutem Historii Społecznej w Amsterdamie). Co roku ukazuje się Biuletyn CIRA, zawierający informacje na temat działań, badań nowych nabytków itp. W 1965 roku w Marsylii powstał oddział francuski CIRA, posiada on pełna autonomie od swojego szwajcarskiego odpowiednika, a także znacznie węższy zakres zainteresowań, gromadzi głownie literaturę francuskojęzyczną. Marsylskie CIRA także publikuje swój Biuletyn, którego do dziś ukazały się 42 numery.
Adres: Lozanna, Szwajcaria, Avenue de Beaumont 24, CH-1012 Lausanne
www.anarca-bolo.ch/cira/
Marsylia, Francja 3 rue Saint-Dominique
www.cira.marseille.free.fr
